Andere soorten colitis
Dat de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa verwant zijn aan elkaar, is algemeen bekend. Maar wist je dat colitis ulcerosa slechts een van de colitis-varianten is, naast bijvoorbeeld microscopische colitis?
Proctitis
Proctitis (ulcerosa) is een beperkte vorm van colitis. Alleen het laatste deel van de dikke darm (de endeldarm) is ontstoken. Meestal gaat het om zo’n 10 tot 15 centimeter darm voor de anus. Als de ontsteking uitbreidt naar de hele dikke darm, spreken we van colitis ulcerosa.
Klachten bij proctitis
De klachten verschillen van persoon tot persoon. Veel voorkomende klachten zijn hetzelfde als bij de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa, namelijk: diarree die gepaard gaat met slijm en bloed, en ontlasting die moeilijk opgehouden kan worden.
Doordat de ontsteking vlak voor de anus zit, heb je constant de drang om naar het toilet te moeten; gevoelsmatig is er geen verschil tussen echte ontlasting of bijvoorbeeld een wind.
Behalve deze lichamelijke klachten heeft proctitis ook veel invloed op het dagelijks leven. Uit angst om plotseling overvallen te worden door diarree, onderneem je wellicht minder (dagelijkse) activiteiten, zoals boodschappen doen, winkelen, werken en reizen. De kans bestaat dat je je op den duur steeds meer gaat terugtrekken en geïsoleerd raakt.
Behandeling proctitis
Proctitis kan ontstaan door:
- De ziekte van Crohn of colitis ulcerosa.
- Bestraling, bijvoorbeeld bij mensen met baarmoederhalskanker of prostaatkanker. Het slijmvlies van de endeldarm kan hierdoor beschadigd raken, waardoor proctitis kan ontstaan. Deze vorm van proctitis kan genezen zodra de bestraling stopt. Sommige patiënten kunnen ook langer klachten houden.
- Langdurig gebruik van laxeermiddelen (zetpillen). Hierdoor kan het slijmvlies van de endeldarm geïrriteerd en ontstoken raken.
- Het inbrengen van vreemde voorwerpen in de anus. Ook hierdoor kan het slijmvlies van de endeldarm geïrriteerd raken.
- Een infectie met een seksueel overdraagbare aandoening, zoals gonorroe, syfilis, chlamydia trachomatis en herpes-simplex. Dit zijn besmettelijke vormen van proctitis die vooral voorkomen bij homoseksuele mannen.
De oorzaak van proctitis vanwege Crohn of colitis ulcerosa is niet bekend. De behandeling is niet gericht op genezing. Door regelmatig medicijngebruik kunnen de klachten echter normaal gesproken goed behandeld worden.
Bij proctitis krijg je vaak in eerste instantie medicijnen die plaatselijk ontstekingsremmend werken. Omdat de ontsteking in het laatste deel van de dikke darm zit, is deze goed te bereiken met klysma’s en zetpillen. Deze medicijnen verrichten meteen hun werk op de juiste plaats. Hierdoor zijn er weinig tot geen bijwerkingen.
De arts kan verschillende medicijnen voorschrijven afhankelijk van de ernst en de duur van jouw klachten. Om te voorkomen dat de ontsteking telkens weer opvlamt, moeten de medicijnen vaak langdurig worden gebruikt. Overleg altijd met je behandelend arts over jouw klachten en eventuele bijwerkingen.
Voeding
Een gezonde, gevarieerde en vezelrijke voeding kan de klachten van een proctitis positief beïnvloeden. Vezels zitten met name in groente, fruit, peulvruchten en volkoren producten.
IBD-U
IBD-U staat voor ‘colitis-type unclassified’. Bij deze vorm staat vast dat het gaat om IBD, maar artsen kunnen geen onderscheid maken tussen colitis of Crohn. De ontsteking beperkt zich tot de dikke darm, vandaar de naam colitis. De behandeling is als die van colitis. Het komt voor bij ongeveer 10 procent van de mensen met IBD. Bij de meeste mensen volgt na enige tijd alsnog de diagnose Crohn of colitis.
UC-like Crohn’s disease
De UC-like Crohn’s disease is een vorm van de ziekte van Crohn. Het is wel degelijk Crohn, maar de ziekte gedraagt zich als colitis. Mensen hebben meestal Crohnactivititeit aan de linkerkant van de dikke darm. Zij krijgen medicijnen die meestal ook aan mensen met colitis wordt gegeven.
Microscopische colitis (collagene en lymfocytaire colitis)
Jaarlijks krijgen zo’n 500 mensen de diagnose microscopische colitis. De diagnose is alleen te stellen door een biopt (hapjes weefsel) uit de darm onder de microscoop te bestuderen. De voornaamste klacht is (nachtelijke) diarree. De ziekte treedt vooral op bij 60-plussers, maar kan op elke leeftijd voorkomen.
Microscopische colitis is er in twee varianten: collagene en lymfocytaire colitis.
- Collagene colitis is een zeldzame ontstekingsziekte van de dikke darm. Hierbij vindt men ontstekingen in de bindweefsellaag – dit wordt de collageen genoemd – die zich onder het slijmvlies van de dikke darm bevindt. De ontstekingscellen tasten de darmwand aan en veroorzaken ernstige en langdurige waterige diarree. Collagene colitis is niet hetzelfde als colitis ulcerosa. Colitis ulcerosa is een chronische ontsteking van het slijmvlies van de dikke darm. De bindweefsellaag wordt bij colitis ulcerosa niet aangetast. Roken kan bij collagene colitis zorgen voor een ernstiger beloop.
- Bij lymfocytaire colitis is er een ophoping van ontstekingscellen (lymfocyten, bepaald type witte bloedcellen) in het slijmvlies. Kortweg gezegd, er zijn meer ontstekinghoudende cellen aanwezig in de darm dan normaal, deze zijn niet met het blote oog te zien.
Behandeling
Medicijnen werken over het algemeen goed om de ontsteking rustig te krijgen. Budesonide, een lokaal werkend prednison, wordt als eerste voorgeschreven. Slaat dit niet aan, dan volgen medicijnen die ook bij IBD worden gebruikt zoals azathioprine, een anti-TNF of vedolizumab. Meer informatie over deze medicijnen.
Eosinofiele colitis
Eosinofiele colitis is een zeldzame allergische aandoening met een onbekende oorzaak. Er is bij deze vorm van colitis een verhoogde aanwezigheid van een speciaal soort witte bloedcellen (eosinofielen) in de dikke darm.
De diagnose stelt men door onder andere bloedonderzoek en allergietesten. Bloedonderzoek kan een verhoogde waarde laten zien van eosinofielen. Dit is echter niet altijd het geval. Ook kunnen er allergietesten worden gedaan, zoals de huidpriktest, de huid-patch-test of de RAST test. Zie voor meer informatie over deze testen www.medicinfo.nl.
De enige manier om er zeker van te zijn dat het om eosinofiele colitis gaat, is het wegnemen van hapjes weefsel (biopten) tijdens een endoscopie en deze te bekijken onder de microscoop, op verhoogde aanwezigheid van eosinofielen.
Behandeling
Behandeling bestaat uit medicijnen en het weglaten van voedingsmiddelen die de allergie veroorzaken of de darm irriteren.